My Life Psikoloji Danışmanlık ve Koçluk Merkezi

  SELEKTİF MUTİZM  (SEÇİCİ KONUŞMAZLIK)

Çocukların, kaygı duydukları ortamlarda konuşmamaları, ancak seçtikleri ortamlarda konuşuyor olmaları durumuna “selektif mutizm” denmektedir. Bu soruna sahip çocukların evde aile üyeleriyle, oyun arkadaşlarıyla konuşabildikleri, tanımadığı kişilerle konuşmadıkları dikkat çekmektedir. Daha önce bu soruna sahip olduğu halde  sadece basit bir çekingenlik olarak görülen durum, çocuğun okula başlaması ve öğretmeniyle konuşmamasıyla, belirgin  bir hale gelir. Oysaki başlangıcı erken çocukluk dönemidir. Kızlarda görülme sıklığı, erkeklere oranla daha fazladır.

“Selektif mutizm” tanısının konulabilmesi için, çocuğun konuşmama durumunun okula başladıktan en az iki  aydan beri devam ediyor olması gerekmektedir.  Çünkü okulun başladığı ilk zamanlarda, bir çocuğun çekiniyor olması ve bunun bir aylık bir süreyi bulması olağandır.

SM’li sahip  çocuklar jest ve mimiklerini kullanabilir, iletişimde bulunduğu kişinin giysisini çekiştirebilir, başlarını evet ya da hayır anlamında sallayabilir, ya da mırıldanıp fısıltı halinde konuşabilirler.

 Bu çocuklarda konuşmama durumuna ilaveten;

Aşırı derecede utangaçlık

Sosyal ortamlarda küçük düşmekten korkma

Anneden ayrılmama

Aşırı derecede düzenli, titiz olma, kirlenmekten korkma

Öfke nöbetleri

Anne- baba ya da sık görüştüğü birinci derece akrabaları(anneanne, babaanne, dede vs..) kontrol altında tutma

Karşı gelme; gibi sorunlar da gözlenmektedir.

Selektif Mutizme şu rahatsızlıklar da da eşlik  edebilmektedir:

Sosyal fobi

Kaçınma  bozukluğu

Alt ıslatma

Dışkı kaçırma

Konuşma bozuklukları

Yaygın gelişimsel bozukluk

Depresyon

Okulda başarı düşüklüğü

Anksiyete bozukluğu

Psikotik bozukluk

Obsesif kompulsif bozukluk

Yaygın gelişimsel bozukluk

Okula gitmek istememe

Karşı gelme bozukluğu

Arkadaşları tarafından şiddete maruz kalma, dışlanma, boyun eğme davranışı

Asperger bozukluğu

Mental retardasyon

Selektif mutizm dört kategoriye ayrılır:

1-Dominant anne ve çekingen baba ile karakterize olan aile yapısında, çocuk anneye bağımlıdır ve aralarında sembiyotik bir ilişki vardır. Babanın olmadığı, sadece annenin olduğu bir aile yapısı da olabilir. Anne çocuğa aşırı düşkündür ve her istediğini yapar. Kendisi dışında başkasıyla bir ilişki kurmasını istemez. Kendine bağımlı olacak biçimde bir davranış sergilemesinden haz alır. Çocuk böyle bir yetişkine bir taraftan aşırı bağımlıyken, bir taraftan da ona olumsuz davranır, konuşmama durumunu silah olarak kullanarak istediklerini yaptırmaya çalışır.

2-Konuşma fobisi vardır ve kendi sesini duymayla birlikte ortaya çıkar. Konuşma davranışını engelleyebilmek için tekrarlayıcı davranışlarda bulunur. Bu türü en seyrek görülen biçimidir.

3-Tepkisel biçimde gelişmiş olan mutism, travmatk yaşantılar sonucu ortaya çıkmış olanıdır. Yakınlardan birinin ölümü ya da tecavüz, cinsel istismar gbi travmatik olaylarda çocuğun konuşmasını baskılayacak türde bir yaklaşım sonucu ortaya çıkar. Çocuk konuşursa cezalandırılacağına dair bir korkuyu içinde taşır.

4-Bu türünde çocuk sessizliği bir silah olarak kullanmaktadır. Bu çocuklar pasif agresif yapıda çocuklardır. Öfkelerini çevrelerindekileri sessizlikle manipüle ederek ve cezalandırarak göstermektedirler. Bu çocuklarda antisosyal davranışlar da görülebilir.

SM’nin neden olduğu tam olarak bilinememektedir. Nedenleri arasında düşük öz saygı, duygusal sorunlar, güvensiz aile ortamı,  travmatik yaşantılar olduğu düşünülmektedir. Bir teoriye göre çocuğun çevreyi kontrol etmek ya da ana babayı cezalandırmak için baş vurduğu bir öğrenme kalıbı olarak da açıklanmaktadır. Başka bir teoriye göre; aşırı koruyucu, başkalarına karşı güvensiz, dil yada kültüre adapte olmakta zorluk çeken  ve anne baba arasındaki anlaşmazlıklarda, birbirleriyle konuşmama şeklinde bir yol izleyen ailelerin çocuklarında görülmektedir.

Geçici ve sürekli mutizm olmak üzere iki tip düşünülmelidir.

Geçici olan türünde; başlangıç beş yaşın altındadır ve altı ay kadar sürer. Çocuk sadece tek bir ortamda ve zaman zaman konuşmama davranışını gösterir.

Sürekli mutizmde ise; çocuk beş yaşından büyüktür, altı aydan fazla sürer, konuşmama davranışı süreklidir ve birden fazla ortamda görülür.

Tedavisinde oyun terapisi ve davranışçı yöntemler etkilidir.

SM’li çocuklarla ne kadar çabuk terapiye başlanırsa, okadar çabuk sonuç verir. Bu çocuklar mükemmeliyetçi oldukları için, yanlış konuşacaklarına hiç konuşmamayı tercih etmektedirler. Bu yüzden anksiyetesini arttıracak bir iletişim tarzından kaçınmak gerekir.

Onlarla çok fazla konuşma gerektirmeyen etkinliklerle iletişim kurmaya başlamak olumlu sonuç verir.Örneğin, resim yapmak, oyun hamuruyla oynamak,vs..

Daha sonra, ona birlikte yapabileceğiniz etkinlikleri sıralayabilir ve istemeyeceğini düşündüğünüz bir etkinlikle   başlayabilirsiniz. Konuşmaya ihtiyaç duymaları için, konuşmadıkları zaman hayal kırıklığına uğrayacaklarını hissetmelidirler. Çünkü çevreyi kontrol etme arzuları büyük olduğundan, kontrol edemedikleri bir durum onları rahatsız eder.

Onlara kitap okuyabilirsiniz ve belli kelimeleri duyduğunda ellerini çırpmasını ya da masaya vurmasını isteyebilirsiniz. Veya yanlış konuşma oyunu oynayın ve yanlış konuşulduğunu duyduğunda kavanozun içine bir boncuk atsın, doğrusunu birlikte söyleyin, ya da önce siz başlayın zamanla size eşlik etmesini bekleyin ve bunun için ona zaman tanıyın.

Okula giden SM’li çocuklarda aile, öğretmen ve ruh sağlığı uzmanı işbirliği içinde olmalıdır. Ayrıca çocuğun konuşmama durumunu sürdüren ortam ve koşullar üzerinde durup bunlarda değişiklik yapılması gerekmektedir.