MyLife Danışmanlık ve Koçluk Merkezi

Çocuklara “Hayır”ı Öğretmek, Çocuklara Hayır Diyebilmek

Ne zaman çocuklara “hayır” diyoruz? Ne zaman “dur” diyoruz? Acaba bu hayır’lar bizim hayır’larımız mı yoksa olması gereken hayır’lar mı? Çocukların cezalandırılmaları ile ilgili süreçlerde bazen hayır diyerek, ses tonumuzu da arttırarak yapmaması gereken davranışları durdurmaya çalışırız. Pirize bir şeyler sokmaya çalışan çocuğa dediğimiz hayır’la, evde top oynayarak çerçeveleri, vazoyu düşürme olasılığı için söylenen hayır’ın ses tonu ve duygusu farklı olacaktır. Hayır kesin ve net bir şekilde söylenmelidir. Hayır cevabından sonra hararetli bir tartışmadan ve güç mücadelesine girmekten kaçının. Tabii ki hayat siyah ve beyazlardan oluşmuyor. “Belki” cevaplarınızı ise arkasını doldurarak söylemeniz gerekiyor. Mesela, işlerimi erken bitirirsem eğer, öğleden sonra sinemaya gidebiliriz gibi. Ya da başka bir örnek verecek olursak, çocuğunuzla alışveriş merkezine gittiniz. Oyuncak istiyor, ancak daha yeni oyuncak aldı ve ikincisini istiyor. Anne ve baba olarak hayır diyorsunuz. Ağlamaya başladı. Kasaya giderken siz her hayır dediğinizde kasaya yaklaştıkça ağlama şiddeti arttı ve anne oyuncağı aldı kasaya koydu. Bu durumda söylediğiniz hayır’ın tutarlı olmaması çocuğun kafasını karıştırır ve çocuk her ağladığında her şeyi yaptırabileceği üzerine şartlanır. Koşullu öğrenmede davranış ödüllendirilirse devamı gelir. Cezalandırılırsa da o davranış sönmeye başlar. Burada hayır derken de sebeplerini çocuklarınıza anlayacakları dilde açıklamanız gerekiyor ve keskin net bir şekilde hayır değil de başka alternatifler sunarak yaparsanız çocuğunuz ile olan ilişkileriniz de bozulmaz. Mesela “bir hafta sonra alabiliriz çünkü şuan bütçemiz bu kadar” gibi.  Çocuk burada neden – sonuç ilişkisini kuracak ve davranış tekrarınızla çocukta daha olumlu sonuçlar göreceksiniz. Eğer sebepsiz hayır demeleriniz çoksa ve açıklamasızsa çocuklarınızdaki davranış bozukluklarına hazır olun. Hayır’ın arkasından başka alternatifler sunmak yani onları yönlendirmek gerekiyor. Hayır demeden de “şunu yapsak daha iyi olmaz mı sence?” gibi alternatifler sunabilirsiniz.

Bir başka yaptığınız yanlış ise kendi ruh halinize göre hayır’ların sıklığı ve ses şiddetinin değişmesi. İşten gelmiş çok yorgun olabilirsiniz ve çocuğu dinlemeden sorularına hayır diyebilirsiniz. Çocuk da hayır’ın arkasında mantıklı bir cevap bekler. “Ben anneyim, ben dediğim için, istediğim için, ben büyüğüm en iyi ben bilirim” gibi cevaplar karşısında da  sizinle inatlaşmaya, söylenen hayır’ların geçerliliğini azaltmaya başlıyorlar. Yapmamasını istediğiniz şeyleri ruh halinizin dışında bir standarda oturtmalısınız. Diğer türlü çocuğun kafası karışıyor ve mantıklı hayır’ları da algılayamıyor. Eğer çok stresli, yorgun ve gerçekten onu dinleyemeyecek, sorularına, izinlerine mantıklı bir cevap veremeyecek durumdaysanız çocuğunuza bunu anlayabileceği şekilde “şuan çok yorgunum, sorunu cevaplayamayacağım, istediğin izin için mantıklı düşünecek modda değilim, lütfen sonra konuşalım” gibi güzel bir dilde anlatmalısınız. Bu şekilde yaklaşırsanız çocuğunuzun hayır’larınıza saygı duymasını arttırız.

Son olarak da her zaman hayır der gibi görünen bir ebeveyn olmamak için yalnızca gerekli durumlarda hayır demeniz önemlidir. Çocuğunuzun gelişimine katkı sağlayacak şeylere evet diyerek teşvik etmek, destekleyici bir ebeveyn olmak yararlı olacaktır.

Uzman Klinik Psikolog Sabiha IŞIK