![]()
Uzman Klinik Psikolog Hatice Büşra Kara
busra.kara@icloud.com
SPESİFİK FOBİLER
21/02/2021
Kişi yaşadığı güçlü ve
sürekli korkunun aşırı ya da mantıksız olduğunun farkındaysa ve bu korkuyu
belirli bir nesne ya da durumun varlığı tetikliyorsa spesifik fobi tanısı
konulmaktadır. Spesifik fobileri olan kişiler fobi yaratan bir uyarıcı ile
karşılaştıklarında genellikle, açık bir dış tetikleyicinin varlığı dışında,
panik atağa benzeyen anlık bir korku tepkisi göstermektedirler. Bu kişilerin
fobi yaratan nesne ya da durumla karşılaşma beklentisi içinde olduklarında
kaygı yaşamaları ve bu nedenle de fobi yaratan uyarıcıdan kaçınmak için büyük
çaba harcamaktadırlar. Fotoğraf ya da televizyondaki görünüşte masum imgelerden
bile genellikle kaçınmaktadırlar. Örneğin, klostrofobikler bir dolaba girmemek
ya da asansöre binmemek için çok çaba harcamakta ve bunun için çok sayıda katı
merdivenlerden çıkmayı ya da asansör kullanmalarını gerektiren işleri geri
çevirmeyi bile göz almaktadırlar. Bu kaçınma davranışı fobilerin en önemli
özelliğidir ve hem fobik tepkinin kendisinin çok nahoş olmasından hem de fobik
kişinin korkunç bir şey olacağına dair mantık dışı beklentisinden kaynaklanmaktadır.
DSM’ de spesifik fobilerin
beş alt tipine yer verilmektedir. 1-Hayvan (yılanlar, örümcekler,
böcekler, kuşlar…) 2-Doğal Çevre
(fırtınalar, yüksekler, su…) 3-Kan-İğne-Yara (kan ya
da yara görme, enjeksiyon…) 4-Durumsal (toplu taşıma,
tüneller, köprüler, asansörler, uçak, araba kullanma, kapalı alanlar…) 5-Diğer (nefessiz kalma,
kusma, mekân fobisi…) Fobileri olan insanlar
fobi yaratan duruma yaklaşmaya çalıştıklarında büyük bir korku ya da kaygıya
kapılmaktadırlar. Bu durumda hafif bir endişe ve rahatsızlık duygusu da yaşanabilmektedir.
Savaş ya da kaç tepkisinin tam anlamıyla etkinleşmesi de söz konusu
olabilmektedir. Nasıl başladığından bağımsız olarak, fobisi olan kişi korktuğu
durumdan sürekli kaçındığı ve bu da kaygıyı azalttığı için fobik davranış pekiştirilmiş
olmaktadır. Ayrıca, yetersizliğin yarattığı ikincil yaralar, örneğin başkalarının
artan ilgisi, sempatisi ve davranışlar üzerindeki denetimleri de fobiyi
pekiştirebilmektedir. Kan-iğne-yara fobisi
çeşitli ilginç ve kendine özgü özellikler sergileyen bir spesifik fobi
kategorisidir. Muhtemelen nüfusun %3 ila 4’ünde görülmektedir. Bu fobiyi
sergileyen insanlar en az korku kadar tiksinme duygusu da yaşamaktadırlar. Aynı
zamanda, kan ya da yara görüntüsü ile karşılaştıklarında kendine özgü bir
fizyolojik tepki vermektedirler. Çoğu fobik kişide fobik nesne ile
karşılaştıklarında kalp atışlarının hızlandığı ve tansiyonun yükseldiği görülmektedir.
Ancak kan-iğne-yara fobisi olan kişilerde baştaki hızlanmayı hem kalp
atışlarının hızında hem de tansiyonda ani bir düşüş izlemektedir. Bunu da
genellikle bulantı, baş dönmesi ve/veya bayılma izlemekte ve bu durum diğer
fobilerde görülmemektedir. Spesifik fobiler oldukça
yaygındır. Ulusal Eşzamanlı Hastalık Araştırması-Tekrarlama çalışmasının sonuçları
yaşam boyu yaygınlık oranının yaklaşık %12 olduğunu göstermektedir. Bir
spesifik fobisi olanlar arasında aşırı bir başka korkusu olanların oranı %75’in
üzerindedir. Cinsiyete bağlı oranlar spesifik fobinin tipine göre büyük farklılıklar
sergilemektedir. Ancak fobiler her zaman kadınlar arasında daha yaygındır. Örneğin,
hayvan fobileri görülenlerin %90 ila 95’i kadındır, ancak kan-iğne-yara fobisinde
cinsiyet oranı 2:1’in altındadır. Farklı spesifik fobilerin başlangıç
yaşlarında da büyük farklılıklar görülmektedir. Hayvan fobileri, kan-iğne-yara
ve dişçi fobileri gibi fobiler, genellikle çocuklukta başlamaktadır. Bununla birlikte
klostrofobi ve araba kullanma gibi fobiler ergenlik ya da erken yetişkinlik
döneminde başlama eğiliminde olmaktadır. KAYNAKÇA Kessler, R. C., Chiu, W. T., Demler, O., & Walters, E. E.
(2005). Prevalence, Severity, and Comorbidity of 12-Month DSM-IV Disorders in
the National Comorbidity Survey Replication. Archives of General Psychiatry, 62(6), 617–627. Öst, L. G., & Hellström, K. (1997).
Blood-Injury-Injection Phobia. In G. C. L. Davey (Ed.), Phobias: a handbook of
theory, research, and treatment (pp. 63 - 80). Chichester: John Wiley &
Sons Inc. Schienle, A., Schäfer, A., Stark, R., Walter, B., Kirsch, P.,
& Vaitl, D. (2003). Disgust Processing in Phobia of Blood-Injection-Injury:
An fMRI Study. Journal of Psychophysiology, 17(2), 87–93. Uzman Klinik Psikolog
Hatice Büşra KARA busra.kara@icloud.com |
Yorumlar |
Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın |
Yazarın diğer yazıları |
ŞİZOFRENİ - 15/02/2021 |
Şizofreni her kültürden, yaşamın her kesiminden gelen insanlarda görülebilmekte ve karakteristik belirtileri uzun süre önce saptanmış bulunmaktadır. Ruh ve sinir hastalıklarının en şiddetlisidir. |
YEME BOZUKLUKLARI - 08/02/2021 |
Yeme bozuklukları yeme davranışındaki temel bir bozukluk olarak tanımlanmaktadır. Anoreksiya nervoza ve bulimia DSM’de farklı sendromlar olarak değerlendirilmekte ve iki farklı yetişkin yeme bozukluğu türünü yansıtmaktadırlar. |
İNTİHAR - 30/01/2021 |
İntihar yani insanın kendi hayatına son vermesi riski, bütün depresyon türlerinde önemli bir etkendir. Hiç kuşkusuz insanlar depresyondan farklı nedenlerle de intihar etmektedir. |
DUYGU DURUMU BOZUKLUKLARI NEDİR? - 24/01/2021 |
Duygu durumum bozukluklarında iki temel duygu durumu genellikle yoğun ve gerçekdışı heyecan ve öfori duygularının görüldüğü mani ve olağandışı üzüntü ve keder duygularının görüldüğü depresyondur. |
ÇOCUK GELİŞİMİNDE BABA FAKTÖRÜ - 23/01/2021 |
Çocuk eğitimi sadece anneye bırakılmamalı baba da çocuğun doğumundan, hatta öncesinden itibaren çocuğun yetiştirilmesi anlamında sorumluluklarını yerine getirici eylemler içerisinde bulunmalıdır. |
KİŞİLİK BOZUKLUKLARI NEDİR? - 10/01/2021 |
İnsanların karakteristik özellikleri, başa çıkma tarzları ve toplumsal çevre ile etkileşim biçimleri çocukluk döneminde belirmeye başlar ve normalde ergenlik döneminin sonunda ya da genç yetişkinlik döneminde oturmuş örüntüler halinde belirginleşir. |
KAYGI NEDİR? - 03/01/2021 |
Korku ve paniğin aksine, kaygı hem daha çok geleneğe yönelen hem de korkudan çok daha dağınık hoşa gitmeyen duygu ve bilişlerin karmaşık bir şekilde bir araya gelmesidir. Öte yandan, korkuda olduğu gibi, yalnızca bilişsel/öznel öğelerden oluşmaz. |
ÖZ ŞEFKAT - 26/12/2020 |
Öz şefkat, bireyin kendi yaşadığı olumsuz deneyimler karşısında duygularına karşı duyarlı ve açık olmasını, bu deneyimler sonucunda ortaya çıkan acıyı azaltma isteğini ve kendine karşı sevecen bir şekilde yaklaşmasını içermektedir. |
SANAL ALDATMA ALDATMA MIDIR? - 19/12/2020 |
Sanal aldatmada bir aldatma olarak nitelendirilmekte ve sonuçlarının diğer aldatma türlerinde olduğu gibi meydana geleceği ifade edilmektedir. Sanal aldatmanın bilinen aldatma gibi düşünülmesi ise psikolojik etkiler yaratacağını göstermektedir. |
![]() |